Nhân vật lịch sử Việt Nam

Tỉnh thành Hưng Yên
Thời kì - Dựng nước (2000 - 258 trCN)

Nhân vật thần thoại, một trong bốn vị bất tử thời Hồng Bàng là ông, vợ ông (Tiên Dung mị nương), Phù Đồng thiên vương và Tản Viên sơn thần. Quê làng Chử Xá, xã Đa Hòa, Mễ Sớ phủ Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên.

Ông là con của Chử Cù Vân, mẹ là Bùi Thị Gia. Nhà nghèo khó, sinh nhai về nghề chài lưới, rất hiếu thuận với gia đình.

Mẹ mất sớm, ít lâu cha cũng qua đời, ông sống cô đơn. Nào hay duyên số lạ thường, ông gặp con gái Hùng Vương III là Tiên Dung mà nên nghĩa vợ chồng, rồi bỏ hết vinh hoa phú quí, vợ chồng ông đến bộ Hoài Hoan (Nghệ An) theo học đạo với cao sĩ Phật Quang, lên núi lập am Quỳnh; trì chí tu hành. Thỉnh thoảng vợ chồng ông xuống núi; phàm nơi nào dân chúng đói khổ, bệnh tật vợ chồng ông đều tìm đến nghĩ cách giúp đỡ.

Sau, ông có thêm người vợ thứ là Tây Nương, gia đình vẫn thuận hòa. Tương truyền: "Một đêm, ba vợ chồng phi thăng thành tiên". Những dấu vết để lại trên đời trong một đêm đều xóa sạch, biến thành một cái đầm lởn gọi là Đầm Nhất Dạ. Bấy giờ là ngày 17 tháng giêng Quí mão (318 tr.CN).

Dân chúng lập đền thờ ông ở nhiều nơi, xưng tụng ông là Chử tiên, hoặc Chử đạo tổ.

Đền chính thờ ông ở xã Đa Hòa, tổng Mễ Sở, phủ Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên. Hằng năm từ ngày 12 đến 16 tháng 3 là ngày hội.

Khoảng năm Bính thân 1896, Tri phủ Khoái Châu là Nguyễn Chí Đạo hiệp với án sát Châu Mạnh Trinh trùng tu đền chánh Đa Hòa.

Trong Hồng Đức quốc âm thi tập, có thơ đề vịnh:

Hiền thảo dòng nhà thấu bích niên,
Dành hay phúc thiện máy từ nhiên.
Máy thu nhem thuốc rèn gan sắt,
Một chút giàu sang kết bạn tiên.
Triệu Việt nạm xong nên nghiệp cả!
Ức Trai mộng tỏ chí lời nguyền.
Anh linh miếu dõi lừng hương khói,
Còn nước còn non tiếng hãy truyền.