Nhân vật lịch sử Việt Nam

Tỉnh thành Không rõ
Thời kì - Dựng nước (2000 - 258 trCN)

Thuỷ tổ dân tộc Việt Nam, họ Hồng Bàng dựng nước, 18 đời đều xưng hiệu Hùng Vương; (theo Hùng triều ngọc phảThiên Nam bảo lục diễn ca).

1. Kinh Dương Vương Lộc Tục, tôn dâng miếu hiệu là Hùng Dương
2. Lạc Long Quân Sùng Lãm thụy hiệu Hùng Hiền.
3. Hùng Lân
4. Hùng Việp
5. Hùng Hi (1)
6. Hùng Huy
7. Hùng Chiêu
8. Hùng Vĩ
9. Hùng Định
10. Hùng Hi (2)
11. Hùng Trinh
12. Hùng Võ
13. Hùng Việt
14. Hùng Anh
15. Hùng Triều
16. Hùng Tạo
17. Hùng Nghị
18. Hùng Duệ
Hiệu nước khi ấy là Văn Lang, đóng đô ở Phong Châu (thuộc huyện Bạch Hạc, tỉnh Phú Thọ ngày nay). Toàn lãnh thổ chia làm 15 bộ: Văn Lang, Châu Diên, Phúc Lộc, Tân Hưng, Võ Định, Võ Ninh, Lục Khải, Ninh Hải, Dương Tuyền, Giao Chỉ, Cửu Chân, Hoài Nam, Cửu Đức, Việt Thường và Bình Văn.

Về danh hiệu Hùng Vương, gần đây có nhiều học giả cho rằng chữ Lạc đã chép sai ra Hùng, nên phải gọi là Lạc Vương thay vì Hùng Vương.

Đến nay di tích này còn trên đỉnh Hùng Sơn cách Hà Nội 97 cây số, cũng gọi là núi Đền, là Nghĩa Lĩnh hay Nghĩa Cương. Bia đề 4 chữ to "Cao sơn cảnh Hùng".

Nơi đền thượng, phía ngoài nêu 4 chữ Nam thiên triệu tổ. Gian giữa, tấm hoành lớn ghi Hùng Vương miếu. Trên bàn thờ có ba bài vị, bài vị chính ghi Khai quốc hồng đồ, đột ngột cao sơn cố Việt Hùng thị, thập bát thế thánh vương. (Mười tám đời vua thánh dòng Hùng nước Việt xưa, non cao chất ngất nên sự nghiệp to mở nước).

Hai cột chính giữa điện có đôi câu đối:

"Thiên địa trường tồn, ức vạn niên do truyền quốc tổ.
Tinh thần bất hủ, thập bát thế giai hiệu Hùng Vương".

(Trời đất còn dài, ức muôn năm vẫn truyền là quốc tổ,
Tinh thần không diệt, mười tám đời, đều mang hiệu Hùng Vương).

Trong đền có rất nhiều câu đối chữ Nôm và chữ Hán. Về chữ Nôm có hai câu đối đáng chú ý:

Vật đổi sao dời, phúc tổ vẫn lưu nền cổ tích;
Nước nguồn cây cội, đạo người nên nhớ mộ Hùng Vương.

Về chữ Hán, đôi câu đối sau đây bút pháp thần tình:

"Vấn lai dĩ sự tu vi sử
Tế dục dư đồ dục mệnh thi".

(Hỏi lại chuyện xưa nên chép sử,
Xem rành đồ bản muốn đề thơ).

Có người cho đôi câu đối ấy là của chúa Trịnh đô vương Trịnh Sâm cách nay hơn 200 năm.

Đến nay, toàn dân đã công nhận ngày 10 tháng 3 âm lịch là ngày giỗ Quốc tổ của nhân dân ta.